پروتکل FTP چیست؟ کاربرد و مزایا

FTP چگونه کار می‌کند؟

FTP از مدل سرور-کلاینت استفاده می کند و روش کار به این شکل است که یک دستگاه به عنوان سرور، فایل ها را ذخیره می کند و دستگاه دیگر به عنوان کلاینت، به این فایل ها دسترسی پیدا می کند. سرور FTP فایل هایی را  که می خواهید انتقال دهید، نگه می دارد و کلاینت FTP (مثلاً کامپیوتر شما) به سرور متصل می شود و فایل ها را دانلود یا آپلود می کند. FTP از دو اتصال جداگانه با نام های اتصال کنترل و اتصال داده برای برقراری اتصال و انتقال داده ها استفاده می کند.

اتصال کنترل (Control Connection)

کلیه مکالمات و دستورات مربوط به مدیریت انتقال فایل و ارسال دستورات و دریافت پاسخ بین کلاینت و سرور از طریق این اتصال انجام می شود. کلاینت با ارسال اطلاعات ورود (نام کاربری و رمز عبور) به سرور، خود را معرفی و دستوراتی مانند دانلود فایل، آپلود فایل، ایجاد دایرکتوری و … را به سرور ارسال می کند. در مرحله بعد سرور به درخواست های کلاینت پاسخ می دهد برای مثال ممکن است به کلاینت اعلام کند که فایل مورد نظر پیدا شده یا این که مجوز دسترسی را ندارد. به طور کلی سرور و کلاینت از طریق این اتصال، ارتباط بین یکدیگر را برقرار، مدیریت و قطع می کنند. در ضمن در این اتصال معمولاً از پورت 21 استفاده می شود.

اتصال داده (Data Connection)

پس از این که کلاینت و سرور از طریق اتصال کنترل توافق کردند که کدام فایل منتقل شود، این اتصال برقرار می شود. داده های فایل به صورت قطعه قطعه و از طریق این اتصال منتقل می شوند. از طریق این اتصال، سرور و کلاینت سرعت انتقال داده را کنترل می کنند تا از اشباع شبکه جلوگیری شود.

فرض کنید می خواهید یک فایل تصویر را از سرور دانلود کنید. ابتدا کلاینت به سرور متصل می شود و از طریق اتصال کنترل درخواست دانلود فایل را ارسال می کند. سرور پس از بررسی مجوزهای دسترسی، به کلاینت پاسخ مثبت می دهد و یک اتصال داده برقرار می شود.در مرحله بعد داده های تصویر از طریق اتصال داده به کلاینت منتقل و در نهایت هر دو اتصال بسته می شوند.

کاربرد FTP

انتقال فایل های وب: وبسایت ها معمولاً از FTP برای آپلود فایل‌ های HTML، تصاویر و سایر منابع به سرور استفاده می کنند و این کار برای ایجاد و به روزرسانی وبسایت ها ضروری است.

انتقال فایل های پشتیبان: از این پروتکل جهت ایجاد پشتیبان از داده ها و انتقال آن ها به یک سرور دیگر به منظور حفظ امنیت اطلاعات و جلوگیری از از دست رفتن آن‌ها استفاده می شود.

اشتراک گذاری فایل ها: FTP یک روش ساده برای اشتراک گذاری فایل ها با دیگران است. برای مثال، می توان یک دایرکتوری FTP ایجاد کرده و به افراد دیگر دسترسی داد.

مدیریت فایل های از راه دور: با استفاده از این پروتکل، می توانید فایل های خود را از راه دور و بدون نیاز به اتصال مستقیم به دستگاهی که فایل ها روی آن ذخیره شده اند، مدیریت کنید.

توزیع نرم افزار: برخی از نرم افزارها به صورت دستی و با استفاده از FTP توزیع می شوند.

مزایای پروتکل FTP

رابط کاربری ساده: اکثر نرم افزارهای FTP، رابط کاربری ساده ای دارند که استفاده از آن ها را برای کاربران مبتدی آسان می کند.

دستورات ساده: دستورات برای انتقال، دانلود، ایجاد و حذف فایل ها بسیار ساده و قابل یادگیری هستند.

اتصال مستقیم به سرور: امکان اتصال مستقیم به سرور را فراهم می کند و نیازی به واسطه های اضافی نیست.

پروتکل بهینه سازی شده: FTP برای انتقال فایل ها بهینه سازی شده است و می تواند سرعت انتقال بالایی را فراهم کند.

انتقال همزمان چندین فایل: امکان انتقال همزمان چندین فایل به صورت موازی وجود دارد که سرعت انتقال را افزایش می دهد.

امکان از سرگیری انتقال: در صورت قطع شدن اتصال، می توان انتقال را از همان جایی که قطع شده بود، از سر گرفت.

پشتیبانی از انتقال فایل های بزرگ: این پروتکل می تواند به راحتی فایل های بسیار بزرگ را بدون مشکل انتقال دهد.

تایید دریافت فایل: پس از انتقال کامل فایل، سرور به کلاینت تاییدیه ارسال می کند.

پشتیبانی از انواع مختلف فایل: FTP از انواع مختلف فایل پشتیبانی می کند.

هزینه پایین: بسیاری از نرم افزارهای FTP رایگان هستند و استفاده از این پروتکل هزینه زیادی ندارد.

پشتیبانی گسترده: توسط اکثر سیستم عامل ها و نرم افزارها پشتیبانی می شود.

معایب FTP

احتمال درز اطلاعات: از آنجایی که FTP یک پروتکل متن باز است و اطلاعات به صورت ساده انتقال می یابند، برای انتقال اطلاعات حساس مانند رمزهای عبور، اطلاعات مالی و … مناسب نیست.

امنیت پایین: اگر به امنیت بسیار بالایی نیاز دارید، بهتر است از پروتکل های SFTP یا FTPS استفاده کنید که از رمزنگاری برای محافظت از داده ها استفاده می کنند.

انواع پروتکل FTP

FTP استاندارد (Standard FTP)

ساده ترین نوع FTP بوده و از هیچ نوع رمزنگاری استفاده نمی کند و به همین دلیل، اطلاعات در حین انتقال به صورت متن ساده منتقل می شوند و امنیت پایینی دارند. از این پروتکل برای انتقال فایل هایی که محرمانه نیستند و نیازی به امنیت بالایی ندارند مانند انتقال فایل های وبسایت یا فایل های کم اهمیت داخلی یک سازمان، استفاده می شود.

FTPS (FTP over SSL/TLS)

نسخه امن تر FTP است که از پروتکل های SSL/TLS برای رمزنگاری ارتباطات استفاده می کند. این پروتکل، یک لایه امنیتی اضافی ایجاد و از اطلاعات در برابر شنود و دستکاری محافظت می کند. در کل برای انتقال فایل هایی که به امنیت متوسطی نیاز دارند مانند انتقال فایل های مشتریان یا اطلاعات حساس داخلی یک سازمان، استفاده می شود.

SFTP (SSH File Transfer Protocol)

در این پروتکل، انتقال فایل مبتنی بر SSH است که از SSH برای ایجاد یک تونل امن استفاده می کند. تمامی ترافیک را رمزنگاری و امنیت بسیار بالاتری نسبت به FTP و FTPS ارائه می دهد و به طور کلی برای انتقال فایل های محرمانه مانند رمزهای عبور، اطلاعات مالی و سایر اطلاعات حساس استفاده می شود. همچنین SFTP برای مدیریت فایل های از راه دور در سرورهای لینوکس بسیار محبوب است.

نتیجه گیری

پروتکل FTP به عنوان یکی از قدیمی ترین و پرکاربردترین پروتکل های انتقال فایل، نقش مهمی در دنیای اینترنت ایفا می کند. سادگی، سرعت، قابلیت اطمینان و قابلیت های متنوع این پروتکل، آن را به ابزاری قدرتمند برای انتقال فایل ها بین سیستم ها تبدیل کرده است. با این حال، با توجه به افزایش اهمیت امنیت داده ها، استفاده از نسخه های امن‌ تر FTP مانند SFTP و FTPS که از رمزنگاری استفاده می کنند، پیشنهاد می شود. در مجموع، FTP همچنان به عنوان یک پروتکل پایه ای و مفید برای انتقال فایل ها مورد استفاده قرار می گیرد و با توجه به توسعه فناوری های جدید، انتظار می رود که این پروتکل همچنان تکامل یابد و قابلیت های بیشتری به آن اضافه شود.